Frank Gehry

Frank Gehry
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Frank Owen Goldberg
Jaiotza	Toronto, 1929ko otsailaren 28a (95 urte)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak ; Kanada
Hezkuntza
Heziketa	Hegoaldeko Kaliforniako Unibertsitatea ; Harvard Graduate School of Design (en) ; Bloor Collegiate Institute (en) ; USC School of Architecture (en) 1954) Bachelor of Architecture (en) : arkitektura; Harvard Unibertsitatea ; Harbord Collegiate Institute (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	arkitektoa, furniture designer (en) , diseinatzailea, bitxi diseinatzailea eta eszenografoa
Lantokia(k)	Toronto eta Los Angeles
Enplegatzailea(k)	Columbia Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi DZ Bank building (en) ; 8 Spruce Street (en) ; Fondation Louis-Vuitton; Walt Disney Concert Hall; Dwight D. Eisenhower Memorial (en) ; Stata Center (en) ; Biomuseo (en) ; Guggenheim Bilbao Museoa; Weisman Art Museum (en) ; Guggenheim Abu Dhabi (en) ;
Jasotako sariak	ikusi AIA Gold Medal (1999) ; National Medal of Arts (2002) ; Pritzker Saria (1989) ; Praemium Imperiale (1992) ; Steiger Award (2011) ; The Dorothy and Lillian Gish Prize (1994) ; Wolf Prize in Architecture (1992) ; Royal Gold Medal (2000) ; Companion of the Order of Canada (2002ko azaroaren 12a) ; Arteetako Asturiasko Printzesa saria (2014) ; Askatasunaren Domina Presidentziala ; California Hall of Fame (2006) ; Golden Lion (2008) ; honorary doctorate of the University of Alcala (2001) ; Queen Elizabeth II Golden Jubilee Medal ; Queen Elizabeth II Diamond Jubilee Medal ; Order of Canada ; Order of Charlemagne ; Twenty-five Year Award ; National Design Awards ; Frederick Kiesler Prize ; Great Immigrants Award (2009) ;
Kidetza	Zientziaren eta Arteen Europar Akademia; Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia; Royal Academy of Arts; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Mugimendua	arkitektura postmodernoa
Izengoitia(k)	Gehry, Frank Owen
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Ameriketako Estatu Batuetako Armada
	foga.com

Frank Owen Gehry, Frank Owen Goldberg izenez jaioa, (Toronto, Kanada, 1929ko otsailaren 28a -) arkitektoa da, eskultura itxurako arkitektura proiektatzeagatik ezaguna. Haren egitura kurbo eta bihurrituak, askotan metal islatzailez estaliak, oso ezagunak egin dira Euskal Herrian Bilboko Guggenheim Museoa eraiki zuenetik eta amaitu berri duen Eltziegoko Marqués de Riscal upategiengatik.^[1]^[2]

Kanadako Toronton jaioa familia judu baten senean, Gehry Kaliforniara joan zen 17 urte zituela, eta bertan Los Angeles hirian ikasi eta arkitektura ikasketak egin zituen. Gero, hirigintza ikasi zuen Harvardeko Diseinu Eskolan. Estatu Batuetako herritar bihurtu zen eta orain Los Angelesen bizi da. Azken urte hauetan, Gehry hedabideetako ikono bihurtu da, haren eraikinak, bere etxe pribatua barne, mundu guztiko turisten jomuga bihurtuz.

Gehryren estiloa Modernismo berantiarretik eratorria da, dekonstruktibistatzat joz haren egituren bihurritasun eta mugimenduak. Modernismo goiztiarra ez bezala, dekonstruktibismoak ez du adierazten gizarte ideia zehatzik (abiadura edo formen unibertsaltasuna kasu) eta ez du islatzen Modernismoaren axioma nagusia: formak funtzioa jarraitzen du. Dekonstruktibismoa, Gehryk asko garatu eta findu duena, Santa Monicako Arkitektura Eskola izenarekin ere ezagutzen da.

2005ean haren laguna Sidney Pollack zine-zuzendariak Sketches of Frank Gehry izeneko dokumentala egin zuen.

Lanak

Euskal Herrian

Munduan (eraikiak)

Erakusketa Zentroa (‘’Exhibit Center’’), Merriweather Pabilioia eta Rouse Company Egoitza Nagusia, Columbia, Maryland, AEB (1974)
Loiola Lege Eskola (‘’Loiola Law School‘’), Los Angeles, Kalifornia, AEB (hainbat eraikin, 1978-2002) [1]
Santa Monica Place, Santa Monica, Kalifornia, AEB (1980)
Edgemar Saltokia, Santa Monica, Kalifornia, AEB (1984)
Chiat/Day Eraikina, Venice, Kalifornia, AEB (1985-1991)
Vitra Deseinu Museoa, Weil am Rhein, Alemania (1989)
Frederick Weisman Arte Museoa, Minneapolis, Minnesota, AEB (1990) [2]
Iowa Advanced Technology Laboratories, Iowa, AEB (1987-1992) [3]
Ikus Arteentzako Zentroa (‘’Center for the Visual Arts’’), Toledo, Ohio, AEB (1993) [4]
Amerikar Zentroa, Paris, Frantzia (1994) [5]
Etxe dantzaria (Ginger eta Fred), Praga, Txekia (1995) [6], [7], [8]
Der Neue Zollhof, Düsseldorf, Alemania (1999) [9]
Vontz Zentroa Ikasketa Molekularrentzat, Cincinnati, Ohio, AEB (1999) [10]
DG Bank eraikina, Pariser Platz, Berlin, Alemania (2000)
Experience Music Project, Seattle, Washington, AEB (2000)
Gehry Dorrea, Hanover, Alemania (2001)
Issey Miyake denda, New York, AEB (2001)
Peter B. Lewis eraikina, Cleveland, Ohio, AEB (2002) [11] [12]
Richard B. Fisher Center for the Performing Arts, Annandale-on-Hudson, New York, AEB (2003) [13] [14]
Maggie's zentroa, Dundee, Eskozia (2003) [15]
Walt Disney Kontzertu Aretoa, Los Angeles, California, AEB (2003)
Ray eta Maria Stata Zentroa, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, Massachusetts, AEB (2004) [16]
Pritzker Pabilioia, Chicago, Illinois, AEB (2004) [17]
MARTa, Herford, Alemania (2005)
IAC/InterActiveCorp West Coast Headquarters, West Hollywood, Kalifornia, AEB (2005)

Munduan (eraikitzen)

Ontarioko Arte Galeriaren berriztapena, Toronto, Kanada (2004)
Tolerantziaren Museoa, Jerusalem, Israel (2008an amaitzeko) [18]
Zientzia Liburutegia, Princeton Unibertsitatea [19]
Ohr-O'Keefe Museoa, Biloxi, Mississippi, AEB (2005an irekia; eraikin guztiak 2007ko amaituak) [20]
Panamako Bioaniztasunaren Bizi Zubi Museoa (‘’Bridge of Life Museum of Biodiversity’’), Panama
Inter-Active Corp. Egoitza Nagusia, New York

[21]

Sariak

Arnold W. Brunner Memorial Prize in Architecture, American Academy of Arts and Letters (1977)
Pritzker saria (1989)
Wolf Saria (Arkitekturan), Wolf Fundazioa (1992)
Praemium Imperiale Award for Architecture, Japan Art Association (1992)
Dorothy and Lillian Gish saria (1994)
National Medal of Arts (AEB) (1998)
Friedrich Kiesler saria (1998)
AIA Urrezko Domina, American Institute of Architects (AEB) (1999)
Urrezko Domina, Royal Institute of British Architects (2000)
Gold Medal for Architecture, American Academy of Arts and Letters (2002)
Companion of the Order of Canada (2002)

Iruditegia

Hurrengo irudiak Gehryren eraikinenak dira.

Weisman Arte Museoa
DG Bank eraikinaren ataria
Walt Disney Concert Hall
Stata zentroa
Peter B. Lewis eraikina
Gehry Tower, Hannover

Erreferentziak

↑ ^a ^b «Frank Gehry: Guggenheim proiektua egiteko Euskal Herriko artea eta literatura ikasi nituen» EITB 2022-05-07 (Noiz kontsultatua: 2022-07-15).
↑ ^a ^b «Gehry Zubia inauguratu dute, Bilboren hurrengo birsorkuntzaren ikonoa» EITB (Noiz kontsultatua: 2022-07-15).

Kanpo estekak

Datuak: Q180374
Multimedia: Frank Gehry / Q180374

[:0-1] «Frank Gehry: Guggenheim proiektua egiteko Euskal Herriko artea eta literatura ikasi nituen» EITB 2022-05-07 (Noiz kontsultatua: 2022-07-15).

[:1-2] «Gehry Zubia inauguratu dute, Bilboren hurrengo birsorkuntzaren ikonoa» EITB (Noiz kontsultatua: 2022-07-15).

[1]

[2]

i e a Arteetako Wolf Saridunak
Arkitektura	Ralph Erskine (1983/4) Fumihiko Maki / Giancarlo De Carlo (1988) Frank Gehry / Jørn Utzon / Denys Lasdun (1992) Frei Otto / Aldo van Eyck (1996/7) Álvaro Siza Vieira (2001) Jean Nouvel (2005) David Chipperfield / Peter Eisenman (2010) Eduardo Souto de Moura (2013) Phyllis Lambert (2016)
Musika	Vladimir Horowitz / Olivier Messiaen / Josef Tal (1982) Isaac Stern / Krzysztof Penderecki (1987) Yehudi Menuhin / Luciano Berio (1991) Zubin Mehta / György Ligeti (1995/6) Pierre Boulez / Riccardo Muti (2000) Mstislav Rostropovitx / Daniel Barenboim (2004) Giya Kancheli / Claudio Abbado (2008) Plácido Domingo / Simon Rattle (2012) Jessye Norman / Murray Perahia (2015)
Margolaritza	Marc Chagall / Antoni Tàpies (1981) Jasper Johns (1986) Anselm Kiefer (1990) Gerhard Richter (1994/5) Louise Bourgeois (2002/3) Michelangelo Pistoletto (2006/7) Rosemarie Trockel (2011)
Eskultura	Eduardo Chillida (1984/5) Claes Oldenburg (1989) Bruce Nauman (1993) James Turrell (1998) Louise Bourgeois (2002/3) Michelangelo Pistoletto (2006/7) Olafur Eliasson (2014)